Czym jest diagnostyka immunologiczna?

Diagnostyka immunologiczna — co to jest?

Immunologia jest dziedziną nauki zajmującą się funkcjonowaniem układu odpornościowego. Jest bardzo ważną gałęzią nauk medycznych i biologicznych. Układ odpornościowy chroni nas przed obcymi cząsteczkami poprzez różne linie obrony. Jeśli układ odpornościowy nie działa tak, jak powinien, może to powodować powstawanie chorób takich jak:

autoimmunizacyjne,
alergie i nietolerancje,
nowotwory.

Obecnie wiemy także, że odpowiedź immunologiczna przyczynia się do rozwoju wielu zaburzeń, które tradycyjnie nie były postrzegane jako immunologiczne. Są to:

choroby metaboliczne,
sercowo-naczyniowe
neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera.

Diagnostyka immunologiczna w praktyce lekarskiej

Diagnostyka immunologiczna jest wykorzystywane w celu wykrywania różnych chorób, zarówno zakaźnych, alergii, jak i tzw. chorób z autoagresji — autoimmunizacyjnych.

W czasie diagnostyki chorób z autoagresji najczęściej sprawdzamy miano przeciwciał przeciwko konkretnym cząsteczkom. Na przykład przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej i przeciwko tyreoglobulinie w chorobach tarczycy, przeciwciała przeciwjądrowe w toczniu, przeciwciała ANCA w układowych zapaleniach naczyń itd.
Diagnostyka alergii wziewnych opiera się na szczegółowym wywiadzie, testach skórnych oraz oznaczeniu alergenowo-swoistych przeciwciał klasy IgE w surowicy krwi.
W przypadku alergii i nietolerancji pokarmowych problem jest bardziej skomplikowany. Tego typu nadwrażliwości często bywają reakcjami opóźnionymi, co wyklucza możliwość sprawdzenia miana przeciwciał IgE czy innych immunoglobulin. Testy IgG również nie są skuteczne, ponieważ nie są w stanie określić czy dany pokarm wywołał niepożądaną reakcję — są one jedynie dowodem na to, dany pokarm został spożyty.

Testy diagnozujące alergie i nietolerancje pokarmowe cieszą się ostatnio bardzo dużą popularnością. Wynika to z większej świadomości, że pokarmy nawet te powszechnie uznawane za zdrowe, nie zawsze są odpowiednie dla naszego organizmu. Jakie testy mamy do dyspozycji? Które są skuteczne?

Testy IgE zależne

Do wykrywania alergii IgE-zależnych, tak zwanych alergii ostrych – natychmiastowych, stosowane są testy skórne:

płatkowe testy naskórkowe,
punktowe,
skaryfikacyjne testy skórne
testy śródskórne.

Są to powszechnie znane testy, a ich niewątpliwą zaletą jest fakt, iż są one refundowane przez NFZ. Mogą stwarzać problem w odpowiednim postawieniu diagnozy. Dzieje się tak ponieważ naturalne ekstrakty alergenów i antygeny rekombinowane stosowane w tej metodzie, różnią się stężeniem w testach różnych producentów i nie są odpowiednio wystandaryzowane. Diagnostyka może więc nie być niewiarygodna, a wyniki różne w różnych laboratoriach.

Innym narzędziem diagnostycznym są testy wykonywane z krwi, określające reakcje IgE i IgG-zależne. Badanie takie wykonać możemy praktycznie w każdym większym laboratorium diagnostycznym. W przypadku podejrzenia alergii alergolog najczęściej zaleca wstępną ocenę całkowitego stężenia IgE (całkowite IgE określa, czy ilość przeciwciał zaangażowanych w alergię typu natychmiastowego jest podwyższona, czy też nie). Trzeba pamiętać, że jest to wynik ogólny, może być podwyższony również u osób bez alergii, np. w przypadku choroby pasożytniczej. Aby dowiedzieć się dokładnie, jakie produkty powinny zostać wyeliminowane z diety, najczęściej wykonuje się testy szczegółowe (tzw. panele alergiczne). Testy te można wykonać nawet u małych dzieci.

Testy IgG zależne

Do diagnozowania nietolerancji pokarmowych — opóźnionej alergii typu III, czyli IgG-zależnej, wykorzystywane są często testy immunoenzymatyczne. To testy takie jak: ImmuPro, Food Profil, Food Print. Niestety testy wykrywają tylko fakt istnienia przeciwciał danej klasy we krwi. Wskazują na obecność najczęściej od trzech do kilkunastu reakcji, w związku z czym nie powinny być używane do diagnostyki nietolerancji pokarmowej.

Reakcje nadwrażliwości pokarmowej najczęściej dają opóźnione objawy — wówczas testy IgG są nieskuteczne. Testy IgG wykrywają jedynie daną grupę przeciwciał — klasę IgG. Obecnie wiemy, że nietolerancje pokarmowe mogą być spowodowane przez tysiące różnych mediatorów zapalnych.

Testy cytotoksyczności składników pożywienia (nietolerancji pokarmowej)

Najodpowiedniejsze do diagnostyki nietolerancji pokarmowej są morfologiczne, jakościowo-ilościowe testy cytotoksyczności składników pożywienia takie jak np. Kod Metaboliczny 200, ponieważ pozwalają wykryć zarówno reakcje typu III tworzące kompleksy immunologiczne, jak i reakcje typu IV i V oraz reakcje mieszane.

Mamy więc informację, że dany produkt wywołuje reakcję zapalną, bez kategoryzowania jej na poszczególne cząsteczki.

Samo nazewnictwo nie jest nam do niczego potrzebne — wiemy, że reakcja zachodzi, wiemy, w jakim stopniu i ta informacja pozwala określić, jaki produkt wykluczyć i na jak długo. Korzystając z testów IgG mamy wiedzę jedynie o konkretnej grupie przeciwciał. Test IgG nie wykryje np. reakcji mieszanych, które są najczęstszym typem w przypadku diagnostyki nietolerancji pokarmowych. Dzięki temu, że wykrywają one największe spektrum reakcji odpowiedzialnych za przewlekły stan zapalny, mają najwyższą wartość kliniczną.

Ilość reakcji, jakie ujawniają te testy u przeciętnej osoby zazwyczaj przekracza 30 (dla testu na 200 produktów).

Badanie nietolerancji pokarmowej wykonywane jest z krwi obwodowej pacjenta i pozwala wykrycie reakcji układu białokrwinkowego w kontakcie z antygenem pokarmowym. Badanie Kod Metaboliczny ma bardzo dużą czułość. Pozwala na określenie nawet niewielkich zmian spowodowanych badanym produktem spożywczym lub dodatkiem do żywności. Dzięki temu jest bardzo dobrym narzędziem diagnostycznym, jeśli chcemy wyeliminować przewlekły stan zapalny w organizmie pacjenta. Fakt, że badanie to nie pozwala na zróżnicowanie typu zaistniałej reakcji na badany produkt ma tutaj zupełnie marginalne znaczenie, bo działamy poprzez eliminację produktów wywołujących niepożądaną reakcję, a nie na ekspresję poszczególnych komórek. Eliminacja produktu wywołującego reakcję powoduje pożądany efekt terapeutyczny bez względu na to, czy jest to reakcja typu III, IV, V czy też jest to reakcja mieszana. Leczenie nietolerancji pokarmowej jest możliwe za sprawą odpowiednio dobranej diety eliminacyjno — rotacyjnej.